Grażyna Bacewicz
Pensieri notturni
na orkiestrę kameralną
'Pensieri notturni (''nocne myśli'') powstały w 1961 roku, w szczytowym okresie rozwoju języka sonorystycznego kompozytorki. Przeznaczone są na orkiestrę kameralną, stąd ogromnego znaczenia nabiera każdy szczegół, każdy dźwięk, czy sekwencja pojedynczego instrumentu. Istotą tego utworu jest migotliwość obrazu dźwiękowego, giętkość faktury, niestałość i zmienność postaci brzmieniowych, ulotność motywów rozproszonych w różnych rejestrach. Po raz pierwszy zostały wykonane 21 kwietnia 1961 roku na Biennale Weneckim przez Orkiestrę Kameralną Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Andrzeja Markowskiego, następnie przez tych samych artystów 23 IX 1961 podczas Warszawskiej Jesieni. Sama kompozytorka powiedziała o utworze: ''Pozornie zdawać by się mogło (...), że jest to muzyka w jakimś sensie programowa. Ale tylko pozornie. (...) Charakterystyczna cecha utworu - poza wszystkim, co się w nim dzieje - obsesyjne trzymanie się pewnych dźwięków rozszerzających się i znowu zwężających. Kompozycja ma być próbą przekazania czegoś, co być może kompozytor odbiera skądciś. Treść utworu zmusiła mnie do specjalnego traktowania instrumentów, w szczególności smyczkowych () Materiał dźwiękowy, którym się posługuję w tym utworze, nie jest oparty na jakimś systemie dotąd istniejącym, jednak ściśle przeze mnie ustawiony. Jedyna rzecz zaczerpnięta to niepowtarzalność dźwięków. Charakterystyczna cecha utworu poza wszystkim co się w nim dzieje obsesyjne trzymanie się pewnych dźwięków rozszerzających się i znowu zwężających. Kompozycja ma być próbą przekazania czegoś, co być może kompozytor odbiera skądsiś. Treść utworów zmusiła mnie do specjalnego traktowania instrumentów, w szczególności smyczkowych.
